Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Λέχοβας

 Πηγή:https://kiato.gov.gr/moni-lexovas/

 Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Λέχοβας είναι κτισμένη στην ανατολική πλευρά του βουνού Τιτάν ή Βέσεζα (1207μ) σε υψόμετρο 1050μ, στην ορεινή Κορινθία.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Μας είναι άγνωστο το πότε ακριβώς ιδρύθηκε το Μοναστήρι της Λέχοβας. Γραπτά μνημεία δεν ήλθαν στο φως, ούτε πολύτιμα χειρόγραφα, ούτε βιβλία γιατί καταστράφηκαν από πυρκαγιές, σεισμούς ή χάθηκαν μέσα στις αντίξοες ιστορικές συνθήκες, που αποδιοργάνωσαν ή ερήμωσαν τον τόπο για μικρά ή μεγάλα διαστήματα. Μοναδική πηγή χρονολόγησης μένει το καθολικόν (ναός) και ειδικότερα το ψηφιδωτό μαρμάρινο δάπεδό του. Ο καθηγητής Αναστ. Ορλάνδος το έτος 1934, που επισκέφθηκε το Μοναστήρι και το μελέτησε, κατέληξε να τοποθετήσει χρονικά την κατασκευή του δαπέδου στον 11ο ή 12ο αιώνα μ.Χ. Την ίδια περίοδο φιλοτεχνήθηκαν τα ψηφιδωτά δάπεδα ή ψηφιδωτές παραστάσεις στους τοίχους στη Νέα Μονή Χίου, στη Μονή Δαφνίου, στη Μονή Οσίου Λουκά Βοιωτίας κ.α. Όσον αφορά την ονομασία «Λέχοβα» επικρατεί η άποψη πολλών ειδικών ότι είναι σλαβικής προέλευσης. Πολλά, τέτοια, τοπωνύμια συναντούμε στον Ελλαδικό χώρο (Αράχοβα, Βαρνάκοβα, Λέλοβα, Άκοβο, Μέτσοβο, Λέχοβο κ.α).Στην σλαβική γλώσσα η λέξη “λέχα” σημαίνει λιβάδι, αγρός, πρασιά. Άρα Λέχοβα=λιβαδότοπος.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Το Καθολικό (ναός) της Λέχοβας, όπως το περιγράφει ο καθηγητής Αρχαιολογίας Αν. Ορλάνδος, είναι εκκλησία σταυροειδής εγγεγραμμένου τύπου, με οκταγωνικό ή οκτάπλευρο εξωτερικά τρούλο. Αυτός στηρίζεται σε δύο κίονες (κολόνες), που αποτελούνται από λαξευτούς πέτρινους κυλινδρικούς σπονδύλους και σε δύο πεσσούς(κτιστό τοίχο τετράγωνο), που χωρίζουν τον κυρίως ναό από το Άγιο Βήμα (Ιερό). Ο κυρίως ναός, στην κάτοψή του, είναι περίπου τετράγωνος (7,20 Χ 7,25 μ.). Ανατολικά, στο Ιερό, σχηματίζεται αψίδα τρίπλευρη εξωτερικά και κυκλική εσωτερικά. Ο χώρος φωτίζεται από τα 4 μικρά παράθυρα του τρούλου και από τρία μικρά του Ιερού Βήματος. Ο νάρθηκας ή πρόναος (7,20 Χ 2,26 μ.) έχει δύο εισόδους. Μια στη δυτική πλευρά (κεντρική είσοδος) και μία στη νότια, ένα χαμηλό παραπόρτι, που οδηγούσε στην παλιά αυλή του Μοναστηριού. Ο νάρθηκας στεγάζεται με ξύλινη οροφή και ταβάνι. Επικοινωνεί με τον κυρίως ναό με εσώθυρα, της οποίας το πλαίσιο αποτελείται από δυο μαρμάρινες στήλες δύο περίπου μέτρων, με διπλό επιστήλιο και ανάγλυφες παραστάσεις φύλλων πλατάνου ή αγκαθιού. Σε επαφή με το νότιο τοίχο του κυρίως ναού υπάρχει παρεκκλήσιο πλάτους 3,20 μ. Το παρεκκλήσιο έχει στην ανατολική του πλευρά την κόγχη του Ιερού και μια κοιλότητα στον τοίχο (Προσκομιδή). Ο χώρος φωτίζεται από ένα πολύ μικρό παράθυρο στην κόγχη του Ιερού και ένα μεγαλύτερο στο μέσον της νότιας πλευράς του παρεκκλησίου. Η στέγαση είναι ξύλινη μονόριχτη και ακολουθεί την προς νότον στέγαση του κυρίως ναού και του νάρθηκα. Οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από πέτρα περιοχής και αγκωνάρια από συμπαγή αμμόλιθο, κτισμένοι με άργιλο(χώμα). Αυτός ο ναός είναι νεώτερος επί θεμελίων αρχαιοτέρου. Μια επιγραφή που βρέθηκε χαραγμένη πάνω σε πωρόλιθο, την πλάκα της Αγίας Τράπεζας, πληροφορεί: «.1716 Ιουνίου ια(ii) επελεκύθι». Τότε, έγινε μια ανακαίνιση στο τέλος της Ενετοκρατίας (1715) και στις αρχές της Β’ Τουρκοκρατίας στην Πελοπόννησο. Έγιναν τα εγκαίνια του τελευταίου ναού που μετά από πολλές δοκιμασίες έφθασε ως τις μέρες μας. Το Καθολικό της Λέχοβας έχει πρόσφατα κηρυχθεί αρχαιολογικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Ολόκληρη τη δεκαετία του 1990-2000 έγιναν εργασίες συντήρησης- στερέωσης – αποκατάστασης – ανάδειξης του μνημείου με την άδεια και επίβλεψη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

ΨΗΦΙΔΩΤΑ

Σπάνιο κόσμημα του ναού, σημαντικό τόσο από καλλιτεχνικής πλευράς όσο και ως στοιχείο καθοριστικό για τη χρονολόγηση του καθολικού, είναι το μαρμάρινο ψηφιδωτό δάπεδο. Ο Α. Ορλάνδος εκτιμώντας τη σημασία του γράφει το 1935: «Αλλ’ εκείνο όπερ καθιστά πολύτιμον το καθολικόν της μονής της Λέχοβας είναι το δάπεδον αυτού, όπερ καλύπτεται ολόκληρον δι’ ωραίου μαρμαροθετήματος διατηρουμένου εν καλεί σχετικώς καταστάσει.». Μικρά πολύχρωμα κομματάκια μαρμάρου-ψηφίδες έχουν συνδυαστεί με καλαισθησία από το βυζαντινό τεχνίτη του ψηφιδωτού και σχηματίζουν παραστάσεις που διακοσμούν περίτεχνα τον νάρθηκα, τον ναό και το παρεκκλήσιο. Ας δούμε όμως αναλυτικά το θαυμάσιο αυτό μαρμαροθέτημα. Στον νάρθηκα (πρόναο) εξαιρετική εντύπωση προκαλεί η παράσταση με τα τρία ορθογώνια σχήματα τοποθετημένα στη σειρά, από τα οποία το μεσαίο φέρει στο κέντρο ωραίο πράσινο δίσκο διαμέτρου 18 εκ. Ο δίσκος περιβάλλεται από κυκλικό φολιδωτό πλαίσιο και άλλους ομόκεντρους κύκλους στους οποίους κυριαρχεί η διακόσμηση με εναλλασσόμενες μαύρες και άσπρες τριγωνικές ψηφίδες. Ο εξωτερικός κύκλος είναι λευκός, αποτελούμενος από μεγαλύτερα κομμάτια μαρμάρου και προβάλλεται εντονότερα καθώς πλαισιώνεται από μικρές ψηφίδες διαφόρων αποχρώσεων που βρίσκονται γύρω από τον κύκλο σε σχήμα σταυρού. Έτσι σχηματίζεται με αυτές κανονικό εγγεγραμμένο τετράγωνο. Τα δύο πλάγια ορθογώνια έχουν λιτή διακόσμηση. Περιβάλλονται από πλαίσιο κοσμούμενο με ασπρόμαυρες ψηφίδες αλλά απουσιάζει κάποιο σχέδιο στο μέσον. Αναδεικνύεται έτσι εντονότερα το κεντρικό ορθογώνιο με την πλουσιότερη διακόσμηση των ομόκεντρων κύκλων.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως τα δύο πλάγια ορθογώνια έχουν άλλη κατεύθυνση, αντίθετη προς το μεσαίο, για λόγους αρμονίας. Θαυμάζει κανείς στο μαρμαροθέτημα του νάρθηκα την αίσθηση των αναλογιών, του μέτρου και της λιτότητας στη γεωμετρική αυτή παράσταση που προκαλεί μια πρώτη συγκίνηση στον προσκυνητή καθώς βλέπει σ’ αυτήν αποτυπωμένη την αγάπη και την ευαισθησία, θρησκευτική και καλλιτεχνική, του άγνωστου μεσαιωνικού καλλιτέχνη. Προχωρώντας από τον νάρθηκα στον κυρίως ναό, ακριβώς εμπρός στην είσοδό του, η χαριτωμένη εικόνα ενός πουλιού με ψηλό λαιμό, μακριά και λεπτά πόδια και μικρό ράμφος έλκει την προσοχή και το ενδιαφέρον. Το πτηνό αυτό, που έχει σχηματιστεί με λεπτότατες ψηφίδες, προβάλλει μέσα σε ένα φόντο βαθυκόκκινο, σχήματος ημικυκλικού που αποτελείται από μαρμάρινες πλάκες. Το κόκκινο βάθος περιβάλλεται από πλαίσιο με ρομβοειδές κόσμημα.

ΚΕΙΜΗΛΙΑ

Στην βιβλιοθήκη της Μονής σώζονται ελάχιστα χειρόγραφα ή έγγραφα. Η φθορά του χρόνου, οι ιστορικές περιπέτειες της Μονής και μια πρόσφατη πυρκαγιά(1927) στέρησε από μας μια καλύτερη εικόνα του πνευματικού πλούτου της. Ούτε πατριαρχικά σιγίλια βρέθηκαν που να δίνουν κάποιες πληροφορίες για τον ιδρυτή ή τα προνόμια και τα δικαιώματα του Μοναστηριού. Σε παλαιότερη καταγραφή, υπήρχαν Τουρκικά έγγραφα (κιτάπια) στη Λέχοβα που αφορούσαν στην περιουσία και τα δικαιώματα της Μονής. Χάθηκαν ή κάηκαν. Δύο μόνο χειρόγραφα σώζονται: Ένα μικρό Αγιασματάριο, που περιέχει τον μικρό Αγιασμό και το άλλο είναι Κανονάριο, δηλαδή περιέχει ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας και απαντήσεις σε σχετικά ερωτήματα. Από τα τυπωμένα βιβλία διακρίνουμε το Ειρμολόγιον του 1790 και Αγιογραφικά κείμενα (Παλαιά και Καινή Διαθήκη), καθώς και Ευαγγελιστάρια της ίδιας περίπου εποχής. Αξιοσημείωτα λειτουργικά βιβλία είναι τα Μηναία του 1820 (έκδοση στη Βενετία). Μια σειρά άλλων βιβλίων που βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη είναι νεώτερα, αξιόλογα όμως για να δίνουν την εικόνα της φιλομάθειας των μοναχών που κατά καιρούς εγκαταβίωσαν εδώ. Τα σωζόμενα έγγραφα στο Αρχείο της Μονής και τα διάφορα έντυπα του 19ου και 20ου αιώνα μας δίνουν χαρακτηριστικές πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση των μοναχών της, μοναδικά σε ιστορική σημασία και πραγματική αξία.

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους υπάρχουν 105 έγγραφα που αφορούν τη Μονή Λέχοβας και αναφέρονται σε διάφορες υποθέσεις της, μεταξύ των ετών 1835-1852. Σώζεται, επίσης, κάποια νεώτερη αλληλογραφία της Μονής με την Ι.Μητρόπολη Κορίνθου και άλλες κρατικές υπηρεσίες. Εντός της Μονής υπάρχουν λίγα παλαιοχριστιανικά λείψανα με γλυπτό διάκοσμο προερχόμενα από τον αρχικό ναό. Δύο αργυρές λειψανοθήκες φιλοξενούν άγια λείψανα, ένα αργυρούν Ευαγγέλιον και ένα αργυρούν θυμιατόν είναι όλα και όλα τα παλαιότερα ιερά κειμήλια της Μονής. Η ιερά και θαυματουργός εικόνα της Παναγίας του Πάθους, του τέλους του 17ου αιώνα ή αρχές του 18ου και ελάχιστες νεώτερες ιερές εικόνες έφθασαν ως τις μέρες μας να φυλάσσονται στη Μονή και να αγιάζουν τους προσκυνούντας αυτάς «ψυχή τε καί καρδία».

 

Η ΕΙΚΟΝΑ

Η αγία και θαυματουργός εικόνα της Μονής έχει τη παρακάτω ιστορία: Μέχρι το καλοκαίρι του 1993 υπήρχε η εικόνα με πολλές φθορές από το χρόνο και την υγρασία. Αποφασίστηκε να συντηρηθεί από ειδικό τεχνίτη – συντηρητή. Έτσι, κατά τη διάρκεια της συντήρησης, αποκαλύφθηκε το πρωτότυπο δηλαδή η πρώτη – πρώτη εικόνα που είχε αγιογραφηθεί πάνω στο ξύλο. Είχαν περάσει κατά καιρούς κι άλλα χέρια και είχαν διορθώσει ή είχαν αλλού καλύψει το παλιό εικόνισμα. Αυτό λέγεται επιζωγράφιση και την συναντάμε σε παλιές εικόνες. Η εικόνα χρονολογείται στο τέλος 17ου ή αρχές 18ου αιώνα, δηλαδή 300 περίπου χρόνων. Είναι έργο του Ζακυνθινού αγιογράφου Θεοδώρου αναγνώστη, Παπαντώνη λεγόμενου του Γεωργανά.

 

Ἱερόν Γυναικεῖον Ἡσυχαστήριον «Παναγία Φανερωμένη»

 Πηγή:https://www.imkifissias.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=326:eron-gynaike-on-syxastirion-panagia-faneromeni&catid=122&Itemid=985

 

Ἱδρύθηκε τό 1963 από τον όσιο Αθανάσιο Χαμακιώτη, όπου τα τελευταία τέσσερα χρόνια της αγίας του ζωής έζησε εκεί ὡς Ἱερό Ἡσυχαστήριο μέ πρώτη Ἡγουμένη την μοναχή Παρασκευή. Τό Καθολικό της τιμᾶται στήν μνήμη τῆς Θεοτόκου καί ἑορτάζει τήν 23η Αὐγούστου (ἀπόδοση τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου).

Εκεί βρίσκεται, το κελάκι του Αγίου με τα προσωπικά του αντικείμενα, την Κάρα του και τα λείψανά του αλλά και ο τάφος του.

 

 

Στό Ἱερό Ἡσυχαστήριο ὑπάρχουν τά Παρεκκλήσια τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καί τῆς Ἁγίας Τριάδος καθώς καί τό  Ἐξωκκλήσι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Προδρόμου, τό ὁποῖο ἐκηρύχθη ὡς Ἀρχαῖο Μνημεῖο δυνάμει τοῦ ν. 3028/2008 (ἔγγραφο ἀριθ. πρωτ. 196/18/4/2003), κατά τά ἄρθρα 2, 3, 6 καί 10 τῆς Α’ Ἐφορίας Βυζαντινῶν Ἀρχαιοτήτων.

 

 

Τήν 17η Αὐγούστου 1967 παρέδωσε τήν ἁγία ψυχή του στόν Κύριο ὁ Ἱερομόναχος Ἀθανάσιος Χαμακιώτης, ὁ Γέροντας τῆς Νερατζιωτίσσης. Τό σκήνωμά του «ζεστό καί εὔκαμπτο», ἐναποτέθηκε στόν τάφο δίπλα στό Καθολικό τοῦ Ἡσυχαστηρίου. 

Στίς 23 Ὀκτωβρίου 2014, 47 χρόνια μετά τήν ὁσιακή κοίμησή του, ὁ Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης κ. Κύριλλος τέλεσε τή Θεία Λειτουργία στό Καθολικό τοῦ Ἡσυχαστηρίου, συμπαραστατούμενος ὑπό τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἀργολίδος κ. Νεκταρίου καί τοῦ Θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου Ἐπιδαύρου κ. Καλλινίκου. Μετά τήν Θεία Λειτουργία ἔγινε ἡ ἀνακομιδή τῶν λειψάνων τοῦ ὁσίου Γέροντος. Μέ πολλή συγκίνηση ὁ Σεβασμιώτατος κ. Κύριλλος πῆρε στά χέρια του τήν τιμία κάρα καί εὐλόγησε τούς παρισταμένους. Τά ἱερά λείψανα ἑτοιμάστηκαν ἀπό τούς πατέρες καί μετεφέρθησαν στό Καθολικό καί ἐν συνεχείᾳ στό κελί τοῦ Γέροντα. Ὕστερα ἀπό λίγες ὧρες ἔγινε αἰσθητή ἡ παρουσία του. Μιά ἄρρητη εὐωδία πλημμύρισε τό κελί του καί ὅλο τό χῶρο τοῦ Ἡσυχαστηρίου. Αὐτή ἡ ἔντονη εὐωδία ἐξακολουθεῖ νά ἐμφανίζεται ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν μέχρι σήμερα, ὅπως πολλοί κληρικοί καί λαϊκοί βεβαιώνουν.   Η αγιοκατάταξη του έγινε στις 16 Νοεμβρίου του 2023.  

 

Η αγιογράφηση στην είσοδο του ιερού ησυχαστηρίου έχει γίνει από τον διεθνούς εμβέλειας ζωγράφο που έχασε και τα δυο του χέρια από χειροβομβίδα Γερμανών κατά τη διάρκεια της Κατοχής Σοφοκλή Χρήστου.

Μοναστήρι Παναγιάς Βράχου

 Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βράχου Νεμέας βρίσκεται γατζωμένη στο μέσον σχεδόν ενός απόκρημνου και βραχώδους όρους, του Πολύφεγγου. Εντός του σπηλαίου υπάρχει το ναΐδριο και το καθολικό και σήμερα αποτελεί ιερό προσκύνημα πανελλήνιας ακτινοβολίας και σεβασμού.

Ιστορία

Ιδρύθηκε τoν 17ο Αιώνα ( 1631 ) βεβαίως είχε αρχίσει να κτίζεται αρκετά χρόνια νωρίτερα, αρχές του 16ου αἰώνος και το 1631 ανακηρύσσεται επίσημα Μονή με άδεια της Υψηλής Πύλης Η Παναγία του Βράχου είχε μεγάλη συμβολή στον αγώνα της απελευθέρωσης του γένους.

Στα χρόνια εκείνα το ιερό τέμπλο της Μονής ήταν επίχρυσο, σημάδι του πλούτου που συσσώρευσε εκεί ο σεβασμός και η πίστη των ανθρώπων. Εντός του σπηλαίου υπάρχει και σώζεται ως σήμερα πηγή, αγίασμα, το οποίο και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας τροφοδοτούσε και δρόσιζε τους πατέρες και τους αγωνιστές που έβρισκαν εκεί ασφάλεια σε περιόδους επιδρομών.

Η Ιερή Εικόνα

Η Ιερά Εικόνα φυλάσσεται σήμερα στο Μετόχι του Αγίου Αθανασίου για μεγαλύτερη προστασία.Χαρακτηρίζεται ως Παναγία του Πάθους. Δεξιά και αριστερά της μορφής Της και στο επάνω μέρος έχει ζωγραφισμένους δυο Αγγέλους γονυπετείς, φέροντες και σύμβολα του Πάθους.

Επιγράφεται ως «Ἡ Ἀμόλυντυος Παρθένος »και κάτω από τον δεξιό Άγγελο και αριστερά της κεφαλής του Χριστού ( Βρεφοκρατούσα )γράφει: «Ὁ τό χαῖρε πρίν τῇ Πανάγνῳ μηνύσας σύμβολα τοῦ Πάθους προδεικνύει Χριστός δέ θνητήν σάρκα ἐνδεδυμένος πότμον δεδοικώς δειλιᾶ ταῦτα βλέπων».

Μονή Μαλεβής Αρκαδίας

Η Ιερά Μονή Μαλεβής είναι ένα ιστορικό μοναστήρι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και υπάγεται στην Μητρόπολη Μαντινείας και Κυνουρίας. Βρίσκεται σε απόσταση 20 χλμ. από το Άστρος και 5 χλμ. από το χωριό Άγιος Πέτρος, στις πλαγιές του όρους Πάρνωνας σε υψόμετρο 900 μέτρων.

Ιστορία

Η ονομασία Μαλεβή προέρχεται από την τοπική ονομασία της κορυφής του Πάρνωνα, Μαλεβός. Σύμφωνα με την παράδοση, η πρώτη μονή ιδρύθηκε κατά τον 8ο αι. (περί το 717 μ.Χ.) σε διαφορετική όμως θέση από την σημερινή και πιο συγκεκριμένα σε ένα προστατευμένο σημείο (για να αποφεύγονται οι επιδρομές κακοποιών) στην τοποθεσία "Κανάλοι". Όπως επίσης θρυλείται, ένας βαρύτατος χειμώνας που ενέσκηψε κάποτε, έγινε αιτία να λιμοκτονήσουν οι μοναχοί και τελικά να αποβιώσουν όλοι εκ πείνας. Τον 10ο αιώνα ένας τσοπάνος, σύμφωνα πάντα με το θρύλο, ανακάλυψε την εικόνα της Παναγίας μέσα σε θάμνους και έτσι αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον της θρησκευτικής κοινότητας για τη Μονή. Η πρώτη μετακίνηση πραγματοποιήθηκε το 1320, σύμφωνα με χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου. Λίγα χρόνια αργότερα επαργυρώθηκε η θαυματουργή, μυροβλήζουσα εικόνα της Παναγίας, έργο πιθανόν του Ευαγγελιστή Λουκά. Στις αρχές του 17ου αι. η μονή λειτουργούσε, αφού το 1609 οι τουρκικές αρχές έδωσαν την άδεια να ανοικοδομηθεί ερειπωμένη εκκλησία στον Πλάτανο. Η δεύτερη μετακίνηση της μονής πραγματοποιήθηκε το 1616, σύμφωνα με κτητορική επιγραφή, από τον ηγούμενο Ιωσήφ Καρατζά. Τα επόμενα χρόνια στην μονή μόνασε ο Άγιος Νείλος ο μυροβλήτης (κατά κόσμον Νικόλαος Τερζάκης, †1651), ο οποίος αργότερα ασκήτευσε στο Άγιο Όρος.

Στις 8 Μαΐου 1786 οι Τούρκοι, προκειμένου να εκδικηθούν για την ήττα τους από τους κλέφτες του Ζαχαριά και τους Αγιοπετρίτες κλέφτες, με σημαντικότερους τους Θανάση Καράμπελα και Αντωνάκη Αλεβίζο, πυρπόλησαν την μονή. Κατά τα χρόνια της Επανάστασης του 1821, ο ηγούμενος της μονής, Καλλίνικος Τσιαμούρης, έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και βοήθησε αρκετά ως γιατρός πολλούς αγωνιστές και τον Δημήτριο Υψηλάντη. Το 1826 ο Ιμπραήμ Πασάς κατέστρεψε τη μονή. Χρόνια αργότερα, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, οι Γερμανοί βομβάρδισαν την μονή, γιατί εκεί στεγαζόταν νοσοκομείο που βοηθούσε τους αντάρτες του Πάρνωνα.

Αρχιτεκτονική

Το καθολικό της μονής ανήκει στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο και εσωτερικά· είναι αγιογραφημένο πρόσφατα. Στο πάνω μέρος του προαυλίου χώρου, έχει χτιστεί πρόσφατα ένας βυζαντινού τύπου ναός αφιερωμένος στην Παναγία. Γύρω από το καθολικό υπάρχουν νεόκτιστα και ανακαινισμένα κελιά και βοηθητικοί χώροι καθώς και τα παρεκκλήσια του Αγίου Νείλου, του Αγίου Νεκταρίου και του Αγίου Γεωργίου. Η Μονή Μαλεβής έχει μετόχι τον Άγιο Χαράλαμπο στο χωριό Κορακοβούνι. Η μονή μετατράπηκε σε γυναικεία το 1949 και απαριθμεί σήμερα 14 μοναχές. Το καθολικό της εορτάζει στην Απόδοση της Θεοτόκου, στις 23 Αυγούστου.

Μονή Λουκούς Αρκαδίας

 

Η Ιερά Μονή Λουκούς είναι το σπουδαιότερο μοναστήρι της Κυνουρίας και ένα από τα σπουδαιότερα μοναστικά κέντρα της Αρκαδίας. Είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Τάνο, σε απόσταση 3 χλμ. από το Άστρος και πολύ κοντά στα Κάτω Δολιανά.

Ιστορία

Κατά την αρχαιότητα, θεωρείται ότι στη θέση του μοναστηριού υπήρχε η αρχαία πόλη Εύα και το Ιερό του Πολεμοκράτους, γιου του θεού Ασκληπιού. Κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα, ο σοφιστής Ηρώδης ο Αττικός ανήγειρε δίπλα στο χώρο της μονής, την περίφημη έπαυλή του, η οποία αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια. Κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια (5ος αι.), στη θέση της μονής χτίστηκε ναός.

Υπάρχουν πολλές απόψεις σχετικά με το όνομα της Μονής Λουκούς. Πιθανότερη είναι η άποψη ότι προέρχεται από την ρωμαϊκή ονομασία Lucus, που σημαίνει «ιερό άλσος». Σύμφωνα με την παράδοση η μονή χτίστηκε το 1117. Επιπλέον από πατριαρχικό σιγίλλιο του Πατριάρχη Διονυσίου Β΄ (1546 - 1555), μαθαίνουμε ότι ήταν «εξαρχής πατριαρχικό σταυροπήγιο». Κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας (1687 - 1715), στο μοναστήρι εγκαταστάθηκαν Ρωμαιοκαθολικοί μοναχοί (καπουτσίνοι) και όταν έφυγαν πήραν και τις κτητορικές πλάκες του ναού. Λίγα χρόνια πριν την Επανάσταση του 1821, η Μονή είχε μεγάλη περιουσία και έτσι βοήθησε στην ίδρυση αλληλοδιδακτικού σχολείου στο χωριό Άγιος Ιωάννης, το έτος 1765, στο μετόχι της.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, η μονή είχε σημαντική προσφορά στον αγώνα, κυρίως στο στρατόπεδο των Βερβένων, ενώ ο τότε ηγούμενος της μονής, Κωνσταντίνος Κοράλλης, πολέμησε σε διάφορες μάχες. Το 1826, παραμονή της εορτής της Μονής, ο Ιμπραήμ Πασάς έκαψε τη μονή, εκτός από το καθολικό το οποίο σώθηκε. Το 1834 το μοναστήρι, μη συγκεντρώνοντας τον απαραίτητο αριθμό ανδρών, διαλύθηκε αλλά επανιδρύθηκε το 1837. Την ίδια περίοδο διεξήχθησαν στο χώρο της μονής διάφορες ανασκαφές. Η μονή μετατράπηκε σε γυναικεία το 1946.

Η μονή

Η αυλή της Μονής. Στο κέντρο της δεσπόζει ένας πλάτανος. Διακρίνονται μέρη αρχαίων κιόνων.

Τα κτήρια της μονής αποτελούν ένα παραλληλόγραμμο συγκρότημα, το οποίο είναι πλήρως ανακαινισμένο. Στον προαύλιο χώρο υπάρχουν διάφορα κιονόκρανα και ανάγλυφα που κατά καιρούς έχουν βρεθεί στο χώρο της μονής. Το καθολικό ανήκει στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο. Στους τοίχους του καθολικού υπάρχουν εντοιχισμένα διάφορα κιονόκρανα, επιστήλια κ.ά. Εσωτερικά αγιογραφήθηκε το 1649.Σημαντικές είναι, επίσης, οι εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου και η εικόνα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος του 17ου αι. Άλλο σημαντικό οικοδόμημα είναι και ο παλαιός πύργος της μονής, «ἔν εἴδει κουλᾶ», κατά τον Ιωσήφ Κοράλλη.

Από τα κειμήλια της μονής ξεχωρίζουν οι διάφοροι σταυροί, το Τίμιο Ξύλο, τα λείψανα και πάμπολα έγγραφα, μεταξύ των οποίων ο "Κώδικας" της Μονής, γραμμένο από τον ηγούμενο Ιωσήφ Κοράλλη, αδερφό του Κωνστάντιου Κοράλλη. Το μοναστήρι έχει 3 μετόχια: Το ναό της Αναλήψεως στο Άστρος, χτισμένο στη θέση παλαιότερου ναού του Προδρόμου, τον Άγιο Δημήτριο στον Άγιο Ιωάννη και το ναό Μεταμορφώσεως Σωτήρος στο όρος Ζάβιτσα. Η μονή σήμερα απαριθμεί 9 μοναχές. Το καθολικό της μονής γιορτάζει στις 6 Αυγούστου, της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Διοικητικά

Η μονή αναφέρεται επίσημα ως οικισμός, μετά την απελευθέρωση, το 1835 στο ΦΕΚ 16Α - 24/05/1835 με την ονομασία Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος ή Λουκούς να προσαρτάται στον τότε δήμο Θυρέας. Το 1912 με το ΦΕΚ 252Α - 24/08/1912 το όνομά της διορθώθηκε σε Μονή Λουκούς ενώ το 1997 στο ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 γράφεται Ιερά Μονή Λουκούς.Σύ μφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης ανήκει στη δημοτική κοινότητα Άστρους που υπάγεται στο Δήμο Βόρειας Κυνουρίας και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει ως πληθυσμό 9 μοναχούς

Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Αρκαδίας

 

Η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Αρκαδίας είναι ένα ιστορικό μοναστήρι, χτισμένο σε απόσταση 30 χλμ δυτικά του Άστρους και σε κοντινή απόσταση από τα χωριά Καστρί και Περδικόβρυση. Θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα μοναστήρια της Κυνουρίας.

Ιστορία

Η Μονή Τιμίου Προδρόμου Αρκαδίας ιδρύθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, τον 8ο αιώνα. Εκεί, ίσως υπήρξε κατά τα αρχαία χρόνια, βωμός και σπήλαιο του θεού Πάνα, το οποίο είδε ο Παυσανίας στα αριστερά του δρόμου που ένωνε την Αρχαία Τεγέα με την Λακεδαίμονα. Από μεταγενέστερη επιγραφή στην είσοδο του μοναστηριού, η ιστορική του παρουσία ξεκινά το 1126. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν χτιζόταν το μοναστήρι, ένας μάστορας γκρεμίστηκε μαζί με ένα πελεκημένο λιθάρι. Όταν οι υπόλοιποι κατέβηκαν για να τον μαζέψουν, τον είδαν να ανεβαίνει το μονοπάτι με το λιθάρι στον ώμο.

Κατά την Επανάσταση του 1821, το μοναστήρι, λόγω της απρόσιτης του θέσης, χρησίμευσε ως ορμητήριο εναντίον των Τούρκων, ως στρατιωτικό νοσομοκείο, αλλά και ως καταφύγιο του άμαχου πληθυσμού. Τον Μάϊο του 1821, οι μοναχοί συμμετείχαν ενεργά στις μάχες των Δολιανών και των Βερβένων. Το 1826, ο Ιμπραήμ Πασάς πολιόρκησε 2 φορές την μονή, χωρίς αποτέλεσμα. Η μονή Προδρόμου, ήταν ενοριακή και υπαγόταν στην Μητρόπολη Άργους και Ναυπλίου. Σήμερα η μονή είναι ανδρική και υπάγεται στην Μητρόπολη Μαντινείας και Κυνουρίας.

Η μονή

Η μονή σκαρφαλωμένη επάνω στο βράχο

Βρίσκεται χτισμένη πάνω σε έναν βράχο, πάνω από το φαράγγι του ποταμού Τάνου, καθιστώντας την απρόσιτη. Είναι χτισμένη με παραδοσιακό τρόπο, καθώς περιλαμβάνει μία στενή αυλή και τα κτήριά της μαζί με καμάρες, πέτρινες σκάλες, χαγιάτια κ.α. Το καθολικό της βρίσκεται στο δεύτερο όροφο της νότιας πτέρυγας, χτισμένο σε ένα κοίλωμα του βράχου. Το καθολικό είναι ένας τρουλαίος ναός, που έχει χτιστεί σε ακανόνιστο σχήμα Γ, έτσι ώστε να προσαρμόζεται στην μορφολογία του σπηλαίου. Στο εσωτερικό του, έχουν διατηρηθεί τμήματα αγιογραφιών, έργα του 18ου αιώνα από τον ναυπλιώτη Ιερομόναχο Ιερεμία. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, φέρει αξιόλογες εικόνες, φιλοτεχνημένες τον 18ο αιώνα. Δίπλα από το καθολικό, υπάρχει ένας στενόμακρος δρόμος που οδηγεί στο σπήλαιο, χωρίς να είναι γνωστό που καταλήγει. Μερικοί πιστεύουν ότι οδηγεί στην Μονή Μαλεβής.

Η μονή είναι σήμερα πλήρως ανακαινισμένη. Έχει δύο μετόχια: τον Άγιο Χαράλαμπο στον Στόλο και τον ερειπωμένο ναό του Αγίου Νικολάου στην Περδικόβρυση. Απαριθμεί σήμερα 4 μοναχούς. Εορτάζει στις 6 Σεπτεμβρίου, εννέα μέρες μετά την εορτή του Προδρόμου και στις 14 Σεπτεμβρίου του Τιμίου Σταυρού.

Πηγές

• Πέτρος Σαραντάκης, Αρκαδία: Τα μοναστήρια και οι εκκλησίες της, οδοιπορικό 10 αιώνων, Εκδόσεις Οιάτης, Αθήνα 2000, ISBN 960-91420-0-1
• Νομαρχιακή Διοίκηση Αρκαδίας - Αρκαδία, Θρησκευτικός Προορισμός, Εκδοτική Αρκαδίας, Τρίπολη 2010
• Φορέας Διαχείρησης Όρους Πάρνωνα, Εκδόσεις Πεντάλοφος, 2015, ISBN 978-960-99424-2-3

Μονή Φιλοσόφου

 

Η Μονή Φιλοσόφου είναι μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στην χαράδρα του ποταμού Λούσιου, νότια της Δημητσάνας, στο Νομό Αρκαδίας.

Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στην απόδοση της εορτής, στις 23 Αυγούστου. Είναι χτισμένη στη δυτική πλευρά του φαραγγιού του Λούσιου, 11 χλμ. νοτιοδυτικά της Δημητσάνας και περίπου 86 χλμ. από την Τρίπολη. Η Μονή αποτελείται από δύο μοναστηριακά συγκροτήματα, ένα παλαιό και ένα νέο, τα οποία βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους.

Η παλαιά Μονή Φιλοσόφου είναι η πιο ιστορική και παλαιά μονή της Αρκαδίας και από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 963 από τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο από τη Δημητσάνα, τον επονομαζόμενο «φιλόσοφο», ο οποίος ήταν γραμματέας («Πρωτοκρίτης») του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Από το προσωνύμιό του πήρε και η Μονή το όνομά της. Είχε χαρακτηριστεί σταυροπηγιακή. Ήταν χτισμένη στο εσωτερικό μιας σπηλιάς, πάνω από μια απόκρημνη χαράδρα και σήμερα διατηρείται μόνο ένα μικρό εκκλησάκι Βυζαντινής τεχνοτροπίας του 10ου αιώνα με τις αξιόλογες τοιχογραφίες του. Είναι ναός εγγεγραμμένος τετράστηλος σταυροειδής με οκτάπλευρο τρούλο. Από την υπόλοιπη μονή σώζονται μόνο ερείπια κελλιών και άλλων κτισμάτων, καθώς και μια στέρνα.

Η παλαιά μονή είναι γνωστή και ως «Κρυφό Σχολειό», γιατί κατά την παράδοση λειτουργούσε εκεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σχολείο που αργότερα εξελίχθηκε σε σπουδαία ιερατική σχολή που λειτούργησε στη Νέα Μονή. Στη Σχολή αυτή φοίτησε πλήθος δασκάλων, ιερέων, μοναχών, ανωτέρων κληρικών, καθώς και ηγετικές μορφές της Εκκλησίας. Από αυτήν αναδείχτηκαν τέσσερις πατριάρχες Ιεροσολύμων, δύο Οικουμενικοί Πατριάρχες και πολλοί ανώτατοι εκκλησιαστικοί άνδρες (Γρηγόριος ο Ε΄, Παλαιών Πατρών Γερμανός).

Η νέα Μονή Φιλοσόφου ιδρύθηκε μετά τα μέσα του 17ου αιώνα (λειτουργούσε ήδη το 1691). Βρίσκεται σε απόσταση τετρακοσίων περίπου μέτρων από την παλαιά Μονή, σε ομαλότερη θέση. Το καθολικό της κτίστηκε το 1661, και κατόπιν κτίσθηκαν και αρκετά κελλιά, χωρίς όμως να εγκαταλειφθεί η παλαιά μονή. Το τέμπλο του καθολικού είναι ξυλόγλυπτο με εξαιρετική διακόσμηση και φέρει εικόνες κρητικής τεχνοτροπίας που αποδίδονται στο ζωγράφο Βίκτωρα (1663). Ο ναός αγιογραφήθηκε το 1693 με δαπάνη του «Μαυραηδή-πασά Φαρμάκη» από τη Στεμνίτσα, ο οποίος είχε εξισλαμισθεί, αλλά επανήλθε στο Χριστιανισμό επί Ενετοκρατίας. Απεικόνιση του χορηγού υπάρχει στη δυτική πλευρά του ναού (υπό τη μορφή τυπικού Ανατολίτη με βλοσυρό ύφος, πολυτελές ένδυμα και κομπολόι) δίπλα στην αγία Ελένη.

Μεταξύ των ετών 1834-1836 η Μονή διαλύθηκε με απόφαση της Βαυαρικής Αντιβασιλείας, με τη δικαιολογία ότι είχε κάτω από έξι μοναχούς. Η περιουσία της δημεύθηκε και πωλήθηκε σε ιδιώτες. Μετά τη διάλυση, η Μονή ερήμωσε και σταδιακά κατέρρευσε. Σήμερα λειτουργεί ως ανδρική Μονή, μετόχι (με βασιλικό διάταγμα, από τις 14 Απριλίου 1922) της γειτονικής Μονής Τιμίου Προδρόμου Στεμνίτσας. Το 1955 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο και από το 1992 άρχισε να ανακαινίζεται ριζικά με την επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού.

Βιβλιογραφία

• Τάσος Γριτσόπουλος, «Η μονή Φιλοσόφου κατά τους ΙΣΤ΄, ΙΖ΄ αιώνας», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. ΙΒ΄, σελ. 103-136.